OPTIMIZATION OF BIOCHAR PRODUCTION FROM AGRO-INDUSTRIAL WASTE OF THE ZHAMBYL REGION USING RESPONSE SURFACE METHODOLOGY FOR APPLICATION IN PERMEABLE REACTIVE BARRIERS

Аңдатпа

Ауыз су ресурстарының ауыр металдармен және органикалық ластағыштармен ластануы қоршаған орта үшін елеулі проблемаға айналуда, әсіресе Жамбыл облысы сияқты өңірлерде, мұндағы су сапасы орташа ластанғаннан бастап жоғары деңгейде ластануға дейін ауытқиды. Бұл зерттеу Жамбыл облысындағы күріш қауызынан алынған биочар өндірісін оңтайландыруға бағытталған және оны жер асты суларының биологиялық тазартылуына арналған өткізгіш реактивті барьерлерде (ӨРБ) қолдану мүмкіндігін арттыру мақсатында жауап бетінің әдісі (Response Surface Methodology, RSM) пайдаланылды. Box-Behnken дизайны негізінде пиролиз процесінің негізгі параметрлері – температура, активация уақыты және күріш қауызымен ортофосфор қышқылының (H₃PO₄) арақатынасы жүйелі түрде өзгертілді. Мақсат – биочардың шығымын және адсорбциялық қабілетін арттыру. Дисперсиялық талдау (ANOVA) нәтижелері квадратиктік модельдің статистикалық маңыздылығын көрсетті (p < 0,05, R² = 0,9662). Оңтайлы жағдайлар шамамен 2,2 г H₃PO₄ және 540℃ температурада анықталып, био-көмірдің шығымы 84%-ға дейін жетті. Зерттеу нәтижелері оңтайландырылған биочардың қоршаған ортаны қалпына келтіруде, атап айтқанда ӨРБ жүйелерінде, тұрақты және үнемді материал ретінде қолданылу әлеуетін дәлелдейді.